Ο Ελύτης μιλά για ΕΛΛΑΔΑ κι ΕΥΡΩΠΗ

Λέει ο ποιητής:
"Μια ζωήν ολόκληρη αγωνίστηκα γι' αυτό που λέμε "ελληνικότητα".
Και δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένας τρόπος να βλέπεις και να αισθάνεσαι τα πράγματα...
είτε στην κλίμακα τη μεγάλη, είτε στην ταπεινή,
θέλω να πω, είτε σ' έναν Παρθενώνα είτε σ' ένα λυχνάρι.
Το παν είναι η ευγένεια, η ποιότητα
σε αντίθεση με το μέγεθος και την ποσότητα, που χαρακτηρίζουν τη δύση.
Γιατί εκεί βρίσκεται η διαφορά.

Οι Ευρωπαίοι αντλήσανε από τις ελληνικές αξίες για να φτάσουν στην Αναγέννηση. Αλλά η Αναγέννηση η δική τους είναι κάτι πολύ διαφορετικό
από αυτό που θα μπορούσαμε να είχαμε κάνει εμείς,
εάν δεν μας σταματούσε η τουρκοκρατία.
Το βλέπουμε αυτό στην ταπεινή κλίμακα, τη μόνη άλλωστε,
όπου μπορούσαμε ακόμα να εκδηλωνόμαστε.

Από την άποψη ότι μια εσωτερική αυλή νησιώτικου σπιτιού,
κατά την ταπεινή μου γνώμη,
ή ένας περίβολος μοναστηριού
είναι -σαν αντίληψη ενοώ- πολύ πιο κοντά στο πνεύμα
που έκανε τους Παρθενώνες και τις Θεομήτορες
παρά όλες οι κολόνες, οι μετόπες των Ευρωπαϊκών ανακτόρων.
Που σημαίνει ότι αν συνέχισε κάποιος
την αισθαντικότητα την ελληνική
και τη διατήρησε είναι αποκλειστικά  
ο λαϊκός μας πολιτισμός.
Μόνον που και αυτός στις ημέρες μας κινδυνεύει.

Οι αστοί (στην πλειοψηφία τους - βέβαια υπήρξαν κι εξαιρέσεις)
μιμήθηκαν τους Ευρωπαίους,
δηλαδή την παραποιημένη αίσθηση της ελληνικότητας.
Και στη συνέχεια οι ανερχόμενοι από το λαό μιμήθηκαν τους αστούς.
Έτσι, φτάσαμε σ' ένα σημείο που αναρωτιέται κανείς σε τι πια μπορεί να ωφελεί η απομόνωση, τι πάει να προστατέψει.
Και με κίνδυνο να φανώ αντιφατικός, οδηγούμαι στο άλλο άκρο:
λέω μήπως είναι σωφρονέστερο να μην αντιταχθούμε στο ρου της ιστορίας,
μήπως μια διαφορετική στρατηγική θα μας βοηθούσε να διατηρηθούμε
από έναν άλλο δρόμο. Ο ελληνισμός έδειξε ανέκαθεν μια καταπληκτική ικανότητα να αφομοιώνει, να προσαρμόζεται και να δραστηριοποιείται μέσα στα ξένα σύνολα.

 Έχουμε μια πλειάδα Ελλήνων που διακρίθηκαν την εποχή της διασποράς στα μεγάλα κέντρα του Εξωτερικού και στην Ευρώπη και στην Ανατολή.
 Και πότε αυτά; Την εποχή που η Ευρώπη ήταν στην ακμή της και τα κράτη ήταν ισχυρά και σκληρά....
 Σήμερα, όπως και να το κάνουμε, είναι γηρασμένα, είναι εξασθενημένα και θα έλεγα ότι έχουν ανάγκη από το σφρίγος νεοτέρων λαών.
Αυτό με κάνει λοιπόν να κατασιγάζω μέσα μου τον αισθηματία Έλληνα που κρύβω, και να σκέπτομαι ότι ίσως είναι πιο σωστό να μη φοβηθούμε τη σύγκριση και την άμιλλα, αλλά να προχωρήσουμε, φυσικά πάντοτε με την προοπτική να διατηρηθούμε στην ποιότητα, που σημαίνει στο πνεύμα.

Γι' αυτό επιμένω πολύ στο θέμα της παιδείας.

Χρειαζόμαστε παιδεία, σοβαρή, βαθιά
- όχι αυτήν την τεχνική που ξιπάζει στις ημέρες μας-
γιατί μόνον μ' αυτή θα μπορέσουμε
και να διατηρηθούμε και να πορευθούμε σ' έναν καινούργιο δρόμο
αλλά και να διατηρήσουμε
τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της φυσιογνωμίας μας".